ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ 2019: 14 ΜΑΡΤΙΟΥ

1794, ΗΠΑ

Ο Αμερικανός αγρότης Έλι Γουίτνεϊ κατοχυρώνει με τη μορφή της πατέντας την πρώτη εκκοκιστική μηχανή επεξεργασίας βαμβακιού. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο διαχωρισμός των ινών από τους σπόρους γινόταν αποκλειστικά με το χέρι. 

1826, Ελλάδα

Η πρώτη νεοελληνική απεργιακή κινητοποίηση είναι γεγονός και μάλιστα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, πριν ακόμα αποκτήσει επίσημη υπόσταση το ελληνικό κράτος: οι εργαζόμενοι στο Τυπογραφείο της Διοίκησης κηρύσσουν απεργία, ζητώντας την καταβολή των δεδουλευμένων τους.

1883, Μεγάλη Βρετανία

Πεθαίνει από πνευμονικό οίδημα στο Λονδίνο ο Καρλ Μαρξ, ο ιδρυτής του επιστημονικού σοσιαλισμού και ο θεμελιωτής του κομμουνιστικού κινήματος. Αποτέλεσε τον συγγραφέα, από κοινού με τον Φρίντριχ Ένγκελς, του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, της «Βίβλου» και θεμέλιας λίθου του Κομμουνισμού. Περισσότερες λεπτομέρειες για το Κομμουνιστικό Μανιφέστο και του κατά πόσο επηρέασε ακόμη και την καπιταλιστική κοινωνία, τουλάχιστον μέχρι αρκετά πρόσφατα, υπάρχουν στο Σαν Σήμερα της 21ης Φεβρουαρίου..

1942, Ιταλία

Διεξάγεται στη Ρώμη η Δημοσιονομική Συνδιάσκεψη μεταξύ των δύο δυνάμεων που ηγούνται του Άξονα στην Ευρώπη, της Γερμανίας και της Ιταλίας. Εκεί αποφασίζεται πως η (υπό Κατοχή) Ελλάδα θα κάλυπτε η ίδια τα έξοδα του κατοχικού στρατού σε ποσό που θα έφτανε το 1,5 δισεκατομμύριο δραχμές μηνιαίως και το υπερβάλλον αυτού ποσό θα αναγνωριζόταν ως προσφερόμενο δάνειο της Ελλάδας προς τη Γερμανία και την Ιταλία. Επρόκειτο για Αναγκαστικό Δάνειο, καθώς συμφωνήθηκε από τις Κατοχικές Δυνάμεις και απλώς επιβλήθηκε στην Ελλάδα, την εποχή που μαστιζόταν από πρωτοφανή λιμό.

Στη συμφωνία καθοριζόταν ουσιαστικά η ισοτιμία δραχμής και μάρκου, καθώς προβλεπόταν πως η Τράπεζα της Ελλάδος έπρεπε για τις ανάγκες του γερμανικού στρατού να διαθέτει επάρκεια χαρτονομισμάτων που αντιστοιχούσε σε 25 εκατομμύρια μάρκα. Συνεπώς, 1,5 δισεκατομμύριο δραχμές ισοδυναμούσαν με αυτά τα 25 εκατομμύρια μάρκα. Γρήγορα, όμως, αυτό θα άλλαζε εξ αιτίας της οικτρής κατάστασης της χώρας και του ασταμάτητου πληθωρισμού, οπότε το ποσό του 1,5 δις έγινε 8 δις, ενώ και πάλι τα ποσά που ξεπερνούσαν αυτό το επίπεδο θα θεωρείτο ως δάνειο.

Παρόλο που πραγματοποιήθηκαν 19 επιστροφές, με τους Γερμανούς να πληρώνουν μέχρι ενός ορίου τις δόσεις της σύμβασης, έπαιρναν όλο και μεγαλύτερα ποσά, προκειμένου να χρηματοδοτούν τις πολεμικές τους επιχειρήσεις (τα ποσά που απομυζούσαν οι δυνάμεις κατοχής από την Ελλάδα κατέληγαν κατά κύριο λόγο στο μέτωπο της Βόρειας Αφρικής).

Το κατοχικό δάνειο αποτελεί μια ξεχωριστή απαίτηση της Ελλάδας από τη Γερμανία πέρα από τις πολεμικές επανορθώσεις-αποζημιώσεις. Ο ίδιος ο πληρεξούσιος του Γ’ Ράιχ στην Ελλάδα, Άλντερμπουργκ, με γραπτό υπόμνημα προς το γερμανικό ΥΠ.ΕΞ. τον Ιούλιο του 1964, ανέφερε πως η οφειλή της Γερμανίας στην Ελλάδα έφτανε τα 200 εκατ. χρυσά μάρκα, που ισοδυναμούσαν με 400 εκατ. μεταπολεμικά μάρκα. 

Η πρώτη ανακίνηση του θέματος επίσημα έγινε το 1964, με τον Γεώργιο Παπανδρέου πρωθυπουργό και τον καθηγητή Άγγελο Αγγελόπουλο εκφραστή της ελληνικής αξίωσης στο Αμβούργο. Αν και οι Γερμανοί υποστήριξαν πως ο Καραμανλής παραιτήθηκε από τις ελληνικές αξιώσεις το 1958, προκειμένου να λάβει η χώρα ένα γερμανικό δάνειο 200 εκατ. μάρκων, ο Αγγελόπουλος ερεύνησε το ζήτημα και δεν εντόπισε κάτι περί παραίτησης Καραμανλή από το κατοχικό δάνειο. Η απάντηση των Γερμανών ήταν πως δεν υπήρξε γραπτή αποτύπωση και πως η δέσμευση ήταν προφορική. 

Μετά την επανένωση της Γερμανίας, οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν ανακινήσει το ζήτημα άλλες 12 φορές, με τελευταία τη συγκρότηση επιτροπής από τον Κ. Σημίτη το 2001, η οποία συνέταξε υπόμνημα που επιδόθηκε στον καγκελάριο Σρέντερ. Η αντίδραση των Γερμανών ήταν η εξής, όπως αναφέρει ο εκλιπών πλέον καθηγητής Γιώργος Παπαδημητρίου, που μετείχε στην επιτροπή (αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα iefimerida, άρθρο «Τι είναι το κατοχικό δάνειο που δώσαμε στους Γερμανούς, γιατί και πότε» της 14ης Απριλίου 2013): «Σαν να υψώθηκε μπροστά μας ένας γυάλινος πύργος - ξαφνικά πάγωσαν τα χαμόγελα των συνομιλητών μας, απέκλεισαν κάθε σχετική συζήτηση».

ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Σπύρος Σερμπέτης-Παππάς, για το ANT1 MediaLab