ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ

Φινάλε θητείας Κοτζιά στο Υπ.Εξ.

Η ανακοίνωση της επίτευξης συμφωνίας με την Αλβανία για το Ιόνιο, που επιτρέπει την επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης (χωρικών υδάτων) από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια αποτέλεσε ένα ιδιαίτερο επιστέγασμα στην (εντός και εκτός εισαγωγικών) δραστήρια θητεία του Νίκου Κοτζιά στο Υπουργείο Εξωτερικών. Πρόκειται δίχως αμφιβολία για ένα διάστημα στο οποίο η παρουσία του πρώην πλέον Υπουργού Εξωτερικών συγκεντρώνει όλα τα φώτα της δημοσιότητας και σίγουρα αυτή η ανακοίνωση κατά την τελετή παράδοσης-παραλαβής του Υπουργείου, παρουσία του ίδιου του Πρωθυπουργού (και νέου Υπ. Εξ. πλέον) Αλέξη Τσίπρα, αποκτά άλλη βαρύτητα.

Με αυτήν την απόφαση, η χώρα μας επεκτείνει τα χωρικά ύδατα σε ολόκληρη την περιοχή του Ιονίου, από τα Διαπόντια νησιά (Οθωνοί) μέχρι και τα Αντικύθηρα, με το παζλ της διαμόρφωσης των θαλασσίων ζωνών στο Ιόνιο να πηγαίνει ένα βήμα παρακάτω, μετά και από τη συμφωνία οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας με την Ιταλία. Στη συμφωνία με τη Ρώμη, η οποία επετεύχθη το 1977, η Ιταλία είχε αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ναυτικά μίλια, ενώ η Ελλάδα 6. Αυτό, όπως αναφέρει και ο Ευάγγελος Βενιζέλος με άρθρο-παρέμβασή του στο «Πρώτο Θέμα», δεν αποτέλεσε πρόβλημα, καθώς τόσο η αιγιαλίτιδα ζώνη, όσο και μια άλλη θαλάσσια ζώνη, η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, χαράσσονται, έχοντας ως αφετηρία την ακτή και όχι το τέλος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Μάλιστα, αυτή η εξέλιξη δεν παρεμπόδιζε τη μελλοντική αλλαγή της έκτασης των χωρικών υδάτων στο μέλλον.

Τα ανακοινωθέντα από πλευράς Κοτζιά ακολουθούν ουσιαστικά την προσπάθεια χάραξης όλων των θαλασσίων ζωνών σε συμφωνία με την Αλβανία, όπως αυτή υπεγράφη το 2009, αλλά τορπιλίστηκε στα Τίρανα μετά την ισχυροποίηση των εθνικιστικών δυνάμεων εκεί και της ανακίνησης του ζητήματος των Τσάμηδων, το οποίο υπάρχει με τη μορφή της πλημμυρίδας και της αμπώτιδος στην πολιτική ατζέντα της γείτονος. 

Πλέον, η Αθήνα έχει τη διπλάσια έκταση χωρικών υδάτων στο Ιόνιο, εν συγκρίσει με το Αιγαίο, στο οποίο διατηρούνται τα 6 ναυτικά μίλια χωρικά ύδατα, καθώς και τα 10 ναυτικά μίλια εναέριος χώρος. Ο λόγος για τον οποίο δεν εφαρμόζει η Ελλάδα στο έπακρον το νόμιμο δικαίωμά της και στο Αιγαίο, είναι πως αποτελεί εις το διηνεκές λόγο κήρυξης πολέμου (casus belli) από την Τουρκία (ψήφισμα τουρκικής Εθνοσυνέλευσης προς την τουρκική κυβέρνηση της 8ης Ιουνίου 1995), η οποία δείχνει πως έχει επιβάλλει ένα καθεστώς ειδικών συνθηκών στην περιοχή.

Ωστόσο, όσο και αν αποτελεί πρόβλημα αυτή η μεμονωμένη εφαρμογή του δικαιώματός μας στο Ιόνιο, στην πραγματικότητα δεν μπορεί να αποτελεί και παραδοχή αυτή καθ’αυτή του τουρκικού αξιώματος περί «ειδικών συνθηκών» στο Αιγαίο, καθότι αυτό είναι (υποτίθεται) μια πολύ περιορισμένη θαλάσσια έκταση, στην οποία τα νησιά δεν μπορούν να συμμετέχουν στη χάραξη θαλασσίων ζωνών. Είναι ίσως και «λογικό» για την Άγκυρα να υιοθετεί μια άκρως πολιτική θεώρηση του διεθνούς δικαίου, επειδή αν ενεργούσε διαφορετικά, θα αποδεχόταν πως στο Αιγαίο θα είχε πολύ περιορισμένες θαλάσσιες ζώνες, ενώ δεν θα κατάφερνε να έχει ουσιαστική (νομική και τελικά πολιτική) παρουσία ούτε στην Ανατολική Μεσόγειο, εξαιτίας του Καστελόριζου, που λειτουργεί πραγματικά σαν ένα ξίφος, που διαπερνά τα τουρκικά πλευρά. Τα στοιχεία για το τι σημαίνει στο Αιγαίο η οποιαδήποτε απόφαση της χώρας μας αναφορικά με αυτό δίνονται από τον καθηγητή Άγγλεο Συρίγο στο βιβλίο του «Ελληνοτουρκικές σχέσεις» (σελ. 257): 

• Με τα 6 ναυτικά μίλια ελληνικά χωρικά ύδατα, κυριαρχικός χώρος της Ελλάδας είναι το 43,3% του Αιγαίου, ο αντίστοιχος τουρκικός χώρος καλύπτει το 7,5% του πελάγους, ενώ το υπόλοιπο 49,2% είναι διεθνή ύδατα (χωρίς δηλαδή την κυριαρχική παρουσία κάποιου κράτους), άρα η Τουρκία έχει οιονεί ελεύθερη παρουσία περίπου στο μισό Αιγαίο
• Αν τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας γίνονταν 10 ναυτικά μίλια (όσο και ο εναέριος χώρος), η Ελλάδα θα είχε το 63,9% του Αιγαίου ως αποκλειστικά δικό της, η Τουρκία θα είχε επίσης κάποιο όφελος (8,5% του Αιγαίου θα ήταν η τουρκική αιγιαλίτιδα ζώνη), ενώ τα διεθνή ύδατα θα περιορίζονταν δραστικά, στο 27,6%
• Αν, τέλος, τα ελληνικά χωρικά ύδατα επεκτείνονταν στα 12 ναυτικά μίλια, η ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη θα έφτανε στο 71,2% του αιγαιακού θαλάσσιου χώρου, η τουρκική στο 8,7% και τα διεθνή ύδατα στο 20,1%

Το ελληνικό πολιτικό προσωπικό, δεν μπορεί να υποστηρίζει στα σοβαρά πως η Αθήνα αποδέχεται αυτές τις θέσεις, επειδή στο Ιόνιο τα χωρικά μας ύδατα διπλασιάζονται. Αν ήταν έτσι τα πράγματα, τότε η Ελλάδα θα είχε ήδη νομιμοποιήσει τους τουρκικούς παραλογισμούς, αφού η Ελλάδα έχει διαφοροποιημένο εναέριο χώρο από τα χωρικά ύδατα, όπως καταδείχθηκε και πριν: αυτό με άλλα λόγια σημαίνει πως η Ελλάδα έχει κυριαρχικά δικαιώματα στον αέρα, ενώ αν τραβήξουμε μια νοητή κάθετη γραμμή προς τη θάλασσα, αυτά τα κυριαρχικά δικαιώματα χάνονται ως δια μαγείας. Κάτι τέτοιο ισχύει, όταν ο εναέριος χώρος είναι 10 ναυτικά μίλια και τα χωρικά ύδατα 6 ναυτικά μίλια.

Πρόκειται, όπως αναφέρει και πάλι ο κύριος Συρίγος στο βιβλίο του «Ελληνοτουρκικές σχέσεις», ως το «πλέον αδύναμο σημείο της ελληνικής πλευράς υπό το πρίσμα του διεθνούς δικαίου» (σελ. 281).
Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο και η Ελλάδα επιχειρεί να το δικαιολογήσει με έωλες θέσεις όπως αυτή περί μη ενεργού κυριαρχίας στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ 6 και 10 ναυτικών μιλίων ή η άλλη θέση, κατά την οποία εφόσον η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να προσδιορίζει το μείζον, έχει και το αντίστοιχο δικαίωμα να καθορίζει το έλασσον, τότε θεωρούνται όλα ως καλώς καμωμένα; Αυτές οι παραδοχές δεν αποτελούν από πλευράς μας αναγνώριση πως επικρατούν ειδικές συνθήκες στο Αιγαίο; Τέτοιου τύπου παραδοχή αποτελεί μόνο η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο;

Θα ήταν ενδιαφέρον να δίνονταν απαντήσεις, οι οποίες αναμένονται…

ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Σπύρος Σερμπέτης-Παππάς