Η ΛΙΒΥΗ ΑΝΑΖΗΤΕΙ ΑΚΟΜΗ ΤΟΝ ΒΗΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ

Η Λιβύη πόρρω απέχει μέχρι και σήμερα από τον χαρακτηρισμό της ως κυρίαρχο κράτος, οκτώ χρόνια μετά την κατάλυση του καθεστώτος Καντάφι και τη δολοφονία του. Το κυρίαρχο κράτος, σύμφωνα με την τυπική ανάγνωση, είναι εκείνο που διατηρεί το μονοπώλιο της βίας στο εσωτερικό του, γεγονός που σημαίνει πως δεν υφίστανται σημαντικές ένοπλες ομάδες στην επικράτειά του, που μπορούν να αμφισβητήσουν το αποκλειστικό δικαίωμα των σωμάτων ασφαλείας του κρατικού μηχανισμού (ένοπλες δυνάμεις και αστυνομία) στην άσκηση βίας. Η Λιβύη, όμως, ποτέ στη μετά-Καντάφι εποχή δεν πλησίασε έστω κοντά σε αυτόν τον στόχο, παραμένοντας ένα “failed state”, όπως συναντάται στη διεθνή βιβλιογραφία, μια κρατική οντότητα δηλαδή που αποτελεί «εξαγωγέα αστάθειας» και παράγοντα διάβρωσης της διεθνούς τάξης.

Η εξέταση της τελευταίας δεκαετίας, σε συνδυασμό με τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών στην πολύπαθη χώρα, αρκούν ως αποδεικτικά στοιχεία: μετά το τέλος της, περί τα 40 έτη, κυριαρχίας του Μουαμάρ Καντάφι το 2011 και τον πόλεμο που εξαπέλυσε η νατοϊκή συμμαχία απέναντί του με επιχείρημα την προστασία του λαού της Λιβύης από έναν δικτάτορα, η χώρα μένει ουσιαστικά μόνιμα διχασμένη. Αν και το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο, που αποτέλεσε το πολιτικό όργανο της εξέγερσης (στα ευρύτερα πλαίσια της «Αραβικής Άνοιξης»), παρέδωσε την εξουσία τον Αύγουστο του 2012 στο Γενικό Εθνικό Κογκρέσο, το Κοινοβούλιο δηλαδή που είχε εκλεγεί πρόσφατα, , η Λιβύη δεν προχώρησε ομαλά. Έτσι, μετά από επίθεση κατά του αμερικανικού προξενείου στη Βεγγάζη από τζιχαντιστική οργάνωση που συνδέεται με την Αλ-Κάιντα και μετά από άλλη μία επίθεση εναντίον της γαλλικής πρεσβείας στην Τρίπολη, οι περισσότερες διπλωματικές αντιπροσωπείες κλείνουν.

Από το 2014 παγιώνονται δύο διαφορετικές εξουσίες στη χώρα: η κυβέρνηση του Αμπντάλα Αλ-Θένι, που κυβερνούσε εκείνη τη διετία και το Κοινοβούλιο, που είχε εκλεγεί τον Ιούνιο του 2014, στα ανατολικά και ο συνασπισμός πολιτοφυλακών, ο Fajr Libya, που καταλαμβάνει την Τρίπολη, αποκαθιστά τις εξουσίες του Γενικού Εθνικού Κογκρέσου (του πρώτου μετά-κανταφικού κοινοβουλίου) και σχηματίζει κυβέρνηση υπό τον Φάγεζ Αλ-Σάραζ. Η παράλληλη κυβέρνηση, στα ανατολικά, στηρίζεται όλο και περισσότερο στο πρόσωπο που ήρθε στη διεθνή επικαιρότητα τις τελευταίες ημέρες για τις επιχειρήσεις στα περίχωρα της Τρίπολης, τον στρατηγό Χάφταρ, στρατιώτη αρχικά πιστό στον Καντάφι, ο οποίος στον πόλεμο Λιβύης-Τσαντ (1978-87), αιχμαλωτίστηκε στην περιοχή Ουάντι Ντουμ και αποκηρύχθηκε από τον άλλοτε ισχυρό άντρα της χώρας.

Ο 75χρονος Χάφταρ, ηγέτης της παραστρατιωτικής δύναμης με το όνομα «Λιβυκός Εθνικός Στρατός», πρωτοστάτησε στον πόλεμο εναντίον των τζιχαντιστών στο ανατολικό τμήμα της χώρας, πετυχαίνοντας την κατάληψη της πόλης Ντέρνα, το προπύργιο των εχθρών του, και με τις στρατιωτικές του επιτυχίες στο νότο, γίνεται ο κυρίαρχος της Κυρηναϊκής και των περιοχών με τα κυριότερα πετρελαϊκά αποθέματα της χώρας. Κανείς, άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνά πως η Λιβύη είναι εντός της δεκάδας στους μεγαλύτερους παραγωγούς πετρελαίου παγκοσμίως και πως ο «μαύρος χρυσός» είναι αυτός που προίκισε τη Λιβύη κατά την περίοδο Καντάφι, όταν το εξωτερικό χρέος ήταν μηδενικό και είχε ουσιαστικά έσοδα της τάξης των 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Έτσι, ο Χάφταρ, υποστηριζόμενος και από ξένες δυνάμεις (Αίγυπτο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Γαλλία) έφτασε τώρα να απειλεί ευθέως την κυβέρνηση, που μοιάζει να είναι περιχαρακωμένη στην Τρίπολη, αλλά έτοιμη να δώσει τη δική της μάχη, ανακοινώνοντας «γενική αντεπίθεση» σε «όλες τις πόλεις» της χώρας. Οι προσπάθειες για εξεύρεση συμβιβασμού έχουν πέσει μέχρι αυτή τη στιγμή στο κενό και ο Χάφταρ, που ως τώρα βγαίνει νικητής από τα πεδία των μαχών, φιλοδοξεί να γίνει ο επόμενος Καντάφι, επιβάλλοντας πλήρως το δικό του νόμο οκτώ χρόνια μετά την αιματηρή κατάργηση του καθεστώτος του τελευταίου.

Αυτή, λοιπόν, είναι η κατάσταση στη Λιβύη, που δεν έχει καταφέρει να σταθεροποιηθεί εδώ και μια δεκαετία περίπου. Η Δύση, με πρωτοστάτριες κυρίως τις ΗΠΑ και Γαλλία, διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο για να ανατραπεί ο «τύραννος» Καντάφι, όμως δεν έχει καταφέρει να προσφέρει ένα βιώσιμο μέλλον, μια πραγματικά ειρηνική προοπτική σε μια χώρα, που διέπεται από καθεστώς αναρχίας και κυριαρχίας των πολεμάρχων και των παραστρατιωτικών τους οργανώσεων, σε μια χώρα-εστία περιφερειακής αστάθειας και του οργανωμένου εγκλήματος. Το μεγαλύτερο λάθος της διακυβέρνησης Ομπάμα, όπως παραδέχθηκε ο ίδιος ο πρώην Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, η απουσία σχεδιασμού για τη μετά-Καντάφι εποχή, βαραίνει ακόμη πάνω από τις ζωές των απλών Λίβυων. Θα υπάρξουν σύντομα άλλοι, περισσότερο θετικοί, δίοδοι για το μέλλον της καθημαγμένης χώρας; Μένει να φανεί.

ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Σπύρος Σερμπέτης-Παππάς